Boşanma

Evlilik bir şekilde sona erebilir.  Bu şekillierin başında boşanma gelir.  Bundan başka ölüm de bilinen evliliğin sona erdirilmesidir.  Bir de hanımın kocasına mal vererek kendini boşatması vardır ki buna “muhala’a” denir.  Son bir şekil de “hakimin ayırması”dır.  Mesela kocası kayıp olan karının mahkemeye baş vurması halinde aradan geçen zaman uygunsa, hakim ayırabilir.  

Boşanmanın Arapçası “talak”tır.  Kısaca tanımlarsak boşanma, erkeğin sözlü beyanıyla evliliği bitirmesidir.  Boşama yetkisi kocadadır.  Ama bazı hallerde kadın da mahkeme aracılığıyla evliliği bitirebilirler. 

Geçimsizlik 

Bütün iyi niyet ve gayretlere rağmen huzur bulunamaz, geçim kurulamazsa ve suç kadında ise önce kocanın te'dib hakkı vardır:

اَلرِّجَالُ قَوَّامُونَ عَلَى النِّسَٓاءِ بِمَا فَضَّلَ اللّٰهُ بَعْضَهُمْ عَلٰى بَعْضٍ وَبِمَٓا اَنْفَقُوا مِنْ اَمْوَالِهِمْۜ فَالصَّالِحَاتُ قَانِتَاتٌ حَافِظَاتٌ لِلْغَيْبِ بِمَا حَفِظَ اللّٰهُۜ وَالّٰت۪ي تَخَافُونَ نُشُوزَهُنَّ فَعِظُوهُنَّ وَاهْجُرُوهُنَّ فِي الْمَضَاجِعِ وَاضْرِبُوهُنَّۚ فَاِنْ اَطَعْنَكُمْ فَلَا تَبْغُوا عَلَيْهِنَّ سَب۪يلاًۜ اِنَّ اللّٰهَ كَانَ عَلِياًّ كَب۪يراً 

"Allah’ın insanlardan bir kısmını diğerlerine üstün kılmasına bağlı olarak ve mallarından harcama yapmaları sebebiyle erkekler kadınların yöneticisi ve koruyucusudurlar. Sâliha kadınlar Allah’a itaatkârdırlar. Allah’ın korumasına uygun olarak, kimsenin görmediği durumlarda da kendilerini korurlar. (Evlilik hukukuna) baş kaldırmasından endişe ettiğiniz kadınlara öğüt verin, onları yataklarda yalnız bırakın ve onları dövün. Eğer size itaat ederlerse artık onların aleyhine başka bir yol aramayın; çünkü Allah yücedir, büyüktür." (Nisa 34)

Koca tedib hakkını sırayla öğüt, küsme ve dövme şeklinde kullanacaktır.  Dövme son çaredir ve bazı kadınlar için başka çare bulunmadığı gözönüne alınarak izin verilmiş; fakat sınırlama yapılmıştır.  Bilinmelidir ki  Peygamberimiz hayatı boyunca hiçbir zaman kadına el kaldırmamıştır.  Şuhadisler de önemlidir: 

"Dövenleriniz hayırlınız değildir" (Ahmed, Ebû-Dâvûd, Nesâî, İbn Mâce, K.  en-Nikâh, 51. ) 

"Akşam belki de birleşeceği karısını insan nasıl döver?"( Ahmed, Müsned, 4/17; Aynı mânada, Buharî K.  en-Nikâh, 93) 

İslam bu terbiri alırken yüze, tehlikeli yerlere vurmayı ve iz bırakacak kadar vurmayı menetmiştir.  

Şu halde buna ancak mecazen ve psikolojik tesiri bakımından "dövme" denebilir.  Bu tıpkı acı bir ilaçtır. 

 Bu tedbirler de problemi çözmezse hakemlere başvurulur:

وَاِنْ خِفْتُمْ شِقَاقَ بَيْنِهِمَا فَابْعَثُوا حَكَماً مِنْ اَهْلِه۪ وَحَكَماً مِنْ اَهْلِهَاۚ اِنْ يُر۪يدَٓا اِصْلَاحاً يُوَفِّقِ اللّٰهُ بَيْنَهُمَاۜ اِنَّ اللّٰهَ كَانَ عَل۪يماً خَب۪يراً

"Karı kocanın aralarının açılmasından korkarsanız, erkeğin âilesinden bir hakem ve kadının âilesinden bir hakem gönderin; bunlar düzeltmek isterlerse, Allah onların aralarını buldurur. . . " (en-Nisâ: 4/35) 

Kusur erkekte olduğu takdirde kadının da hakeme ve hâkime başvurma hakkı vardır.  Hakemlerin doğrudan veya hâkim vâsıtasıyle ayırma selâhiyetleri de vardır.  Ayrıca kadın bir bedel üzerinde anlaşarak ayrılmayı taleb edebilir (muhâlâ'a). 

İnsanlar boşama kararından önce bu aşamaları iyi değerlendirebilirlerse, bir çok boşanmanın önü alınabilir, yuvalar kurtulabilir.  Bu yüzden sünnet üzere boşama önemlidir ve az sonra anlatılacaktır.  

Boşamanın Hükmü

Haksız hukuksuz gerçekleşen boşamalar vebal ve günahtır.  Allah mübah kılsa da boşanmayı sevmez.  Ama boşama yerine göre rahmet de olabilir.  Yürümeyen ve birbirine zulmeden eşlerin boşanmaları gerekir.  Buna göre:

1- Erkeğin “bid’î talak” ile boşaması haramdır. 

2- Sünnet üzere de olsa, kusuru bulunmayan eşi boşamak, mekruhtur. 

3- Dilliksiz ve iffetsiz eşi boşamak menduptur, iyidir. 

4- Taraflar hakemlere baş vurmuş ve onlar da boşamayı gerekli görmüşlerse, boşamak farzdır, dinin kesin bir emridir. 

5- Sevilmeyen eşlere sabır tavsiyesi iyi ise de boşamak caizdir. 

Boşama Yetkisi

Boşama yetkisi kocaya aittir.  Ama akit yapılırken kadın isterse evlenme şartı olarak kendisinin için de boşama yetkisi isteyebilir.  Veya daha sonra kocasından gönüllü olarak bu şartı alabilir.  Bu takdirde yaptığı boşama geçerlidir.  Ancak kadınlar boşama konusunda erkeklere nazaran daha tez canlı ve duygusaldır.  Bu da onların ve yuvalarının aleyhine olmaktadır.  Elbette yaratan Allah kulunu daha iyi bilir ve emrini hikmetle verir.  

Hanefiler ikrah ve tehditle yapılan boşama gibi, şakayla yapılan ile sarhoşun boşamasının da geçerli olduğunu söylemişlerdir.  Ancak sinir krizi halinde çok öfkeli birisinin boşaması geçersiz sayılmıştır.  Bir adam ölüm hastalığında eşini mirastan mahrum etmek için boşarsa, iddet müddeti içinde öldüğünde hanımı ona mirasçı olur.  İddetten sonra olamaz. 

Boşama Çeşitleri

Boşama doğru ve yanlış oluşu bakımından ikiye ayrılır:

1- Sünnî Boşama, boşamaya karar veren kocanın, hanımının hayız görmesini ve bitince temizlemesini bekleyip ondan sonra cinsel ilişkiye girmeden bir kere boşamasıdır.  Bu peygamberimizin öğrettiklerine uygun olduğu için bu ismi almıştır. 

2- Bid’î Boşama ise peygamberimizin taliamatına uymayan boşamadır.  Yani kadını hayızlı iken, yahut temizlik içinde cinsel ilişkiden sonra, yahut bir temizlik içinde birden fazla boşamak bid’attır, sünnete terstir, günahtır.  Bir koca bir yerde üç kere hanımını başasa bu da bid’î talaktır ve artık o kadın bir başkası ile evlenip boşanmadıkça veya kocası ölmedikçe bu boşayan eşiyle bir daha evlenemz.  Fakat bu talak her ne kadar günahsa da hukuken muteberdir, geçerlidir. 

Boşama şekil bakımından da ikiye ayrılır:

1- Ric’î Talak: Boşama usülüne uygun talaklarla yapılırsa kocası için iddet müddeti içinde eşine tekrar dönmek mümkündür.  Bu ric’î talakta yeniden nikah ve mehir de gerekmez.  Erkeğin söz veya fiille istemesi yeterlidir.  

2- Bain Talak, karıyı kocadan ayıran  evlilik hayatını bitiren, yeni bir akit yapmadan ve mihir vermeden tekrar evlilik hayatına dönüşe izin vermeyen boşamadır.  Boşamalarda kinayeli ve üstü kapalı sözler, tekitli ve şiddetli sözler de boşanmayı bain yapar.  Üç talak hakkını bir anda kullanmak da, kaının kendisini bir para veya menfaat karşılığı boşattırması da (muhala’a)  bain talak  içine girer. 

Bundan başka eşi kaybolan ve kendisinden haber alınamayan kadın, veya kocası cindel iktidarsız oan veya tiksinti verici bir hastalığa yakalanan kadınlar, mahkemeye baş vurarak boşanma talep edebilirler.  Hakim durumu inceler, gerekli bazı zaman ve işlemlerden sonra evliliği bitirebilir. 

İddet Bekleme

Boşanan kadınlar üç hayız atlatmadıkça, kocası ölenler ise dört ay on gün geçmedikçe başkalarıyla evlenemezler.  Hayız görmeyenlerde bu bekleme üç aydır.  İddet müddeti içinde nikah kıyılsa bile geçersizdir.  Bu bekleyişin sebebi, psikolojik ve ahlakilik olduğu kadar, gebe kalınması halinde hem çocuğun nesebinin, hem de her ikisinin miras haklarının belirlenmesi içindir.   Bu bekleyiş normalde kocanın evinde olur.  (Talak, 1. )

Yas 

İnsanlar yakın akrabası ölürse üç gün yas tutarlar.  Bu kocası ölen kadın için iddet müddeti olan dört ay on gündür.  Yas demek, güzel ve yeni elbiseler giymemek, koku sürünmemek, makyaj yapmamak, süs eşyası takınmamak, eğlence ve şenliklere katılmamak şeklinde olur.