İcar Kira

İcar, para veya bir bedel karşılığında bazı menkul veya gayrimenkullerden belirli menfaatleri elde etmek için yapılan bir âkittir.  Mesela bir evi, iş yerini veya tarlayı kiraya vermek, menfaatin satımıdır.  

Kira/icar; kullanılması şer'an mübah olan bir şeyden, bir bedel karşılığında belli bir süre yararlanmak üzere yapılan akit olunca, konu bakımından ikiye ayrılır. 

1- Herhangi bir menkul veya gayr-i menkulden yararlanmak üzere yapılan kira sözleşmesi.  Bina, elbise ve hayvan kiralama gibi. 

2- İnsanın, başkası için çalışması üzerine yapılan kira sözleşmesi ki, buna "iş akdi" veya "hizmet sözleşmesi" denir.  Ücret veya maaş karşılığı işçi yahut memur çalıştırmak, sanatkâra ücretle iş yaptırmak gibi. 

Kira/icarda menfaatler belli ve ücret malûm olmalıdır.   Yoksa, icar akdi caiz olamaz.  Alışverişte semen/fiat olan nesnelerin icarda ücret olunması caizdir. 

Menfaatler, oturmak için evlerin, ziraat için arazilerin kiralanması gibi bazen müddetle belli olur.  Bu kiralamada belli bir müddet ne kadar uzun olursa olsun, anlaşma sahih olur.  Bazen de menfaatler çalışmak ve belirtmekle malûm olur.  Elbiseyi boyamak veya dikmek için, bir hayvanı belli bir yük yüklemek veya belirttiği bir mesafede binmek için kiralamak gibi.  Bazen de menfaatler işaret etmekle malûm olur; bir kişiyi kendisi için bir yiyeceği belli bir yere götürmek için kiralamak gibi.  

İçinde neler yapacağını belirtmese dahi evler ve dükkânların icar edilmesi caizdir ve orada her şeyi yapabilir.  Ancak demircilik, boyacılık ve değirmencilik gibi binaya veya çevreye zarar verici işler yapmak için kiralarsa, bunu önceden belirtmesi gerekir.  

Arazileri ziraat için icar etmek caizdir, ancak o arazilere neyi ekeceğini belirtmedikçe veya “sana istediğin şeyi ekebilirsin diye veriyorum” de¬medikçe icar doğru olamaz. 

Arsayı bina yapmak veya hurma ağaçlarını veya diğer ağaçtan dikmek için kiralarsa caiz olur.  İcar müddeti tamam olunca binasını ve ağaçlarını kaldırmalı, arsayı boş olarak sahi-bine teslim etmelidir.  Ancak arsa sahibi evi ve ağaçları oldukları haldeki kıymetleriyle satın almak ister, ev ve ağaç sahipleri de razı olursa, parasını verir, kendisine baktırabilir. 

Hayvanların, binmek ve yüklemek için icar edilmeleri caizdir.  O halde eğer binecek kimseyi belirtmeden binmek için kiralanmışsa, istediğini bindirebilir.  Elbise de böyledir.  Eğer filân adam binsin veya elbiseyi giysin diye kiralarsa, bilâhare başkasını bindirir veya başkasına giydirir ise ve bundan dolayı bir noksanlık olursa öder. 

Eğer bir kişinin oturması için evi kiralarsa, başkasını da oturtabilir.  Bir evi kira edenden ev sahibi her günün ücretini isteyebilir.  Ancak akit yapılırken para verme vakti beyan edilirse, o vakit gelmezden evvel istenilmez.  Bir evi her ay bir lirayla icar ederse tek bir ay için akit doğrudur.  Ancak bütün ayların adedini söylerse, meselâ “on ay için” derse, zaman geçerli olur. 

Kiracı ikinci aydan tek bir saat kadar evde durursa ikinci ay hakkındaki akitte caiz olur, ev sahibi, o ay tamam almadıkça onu çıkaramaz.  Her ayın başlangıcında bir saat filân durursa hükmü budur.  Bir senelik bir evi “on bin liraya” icar ettiği zaman “her ayın ücretten karşılığı şu kadardır” diye belirtmese bile caizdir.  

Ustanın çalışılması şart kılındığı zaman, usta, başkasını o işte çalıştıramaz.  Eğer “Bana su işi yap” dese, usta birisini icar edip çalıştırabilir. 

Kiralanan ev harap olursa veya arazinin veya değirmenin suyu kesilirse icar muamelesi kendiliğinden bozulur. 

Kendi nefsine icar akdettiği halde, iki taraftan birisi ölürse icar muamelesi bozulur.  Eğer başkası için akdetmişse bozulmaz.  Hıyar/cayma şartı icar muamelesinde de sahihtir.  

İcar muamelesi özürlerle, eksikliklerle bozulur.  Mesela çarşıda ticaret yapmak için bir dükkânı icar edip iflâs etmek gibi.  Mesela evini dükkânını kiraya verdikten sonra iflâs etmiş, ancak ev ve dükkânın satılmasıyla ödeyebilecek borçlar kendisine terettüp eden kimse gibi.  Bu surette mahkeme icar akdini bozar, onun evini ve dükkânını, borcunu ödemek için satar.